Dünyanın yarısı

Dünyanın yarısı "kölgədə" işləyir

8 Oktyabr 2025 08:57

Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (BƏT) modelləşdirilmiş təxminlərinə görə dünya üzrə hər 10 işçidən 6-sı qeyri-rəsmi çalışır. Qeyri-rəsmi işlə bağlı tendensiya bir çox ölkədə illər ərzində davam etmiş və hətta artmışdır. Bu, əsasən rəsmi sektorda iş yaratmağın məhdudluğu və bərabərsizlik kimi amillərlə bağlıdır. Hazırda qlobal işçi qüvvəsinin yarısı sosial sığorta və iş yerində təhlükəsizlik tədbirlərinin hüquqi qorunmasından tam şəkildə faydalana bilmir.

Qeyri-rəsmi iqtisadiyyat bir çoxu üçün istehsal, məşğulluq və gəlir yaratmaqda mühüm rol oynasa da, bu sektorun işçiləri milli əmək qanunvericiliyinin və sosial müdafiə sistemlərinin vacib faydalarından məhrumdur. COVID-19 pandemiyası isə belə işçilərin həssaslığını daha da üzə çıxardı.

BƏT-nin məlumatlarına görə qeyri-rəsmi işlə məşğul olma səviyyəsi dünyada əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. BƏT-nin gəlir qruplarına görə, 2024-cü ildə aşağı gəlirli ölkələrdə qeyri-rəsmi sektorda çalışanların nisbəti 88.5 faizlə ən yüksək olub. Bu rəqəm yüksək gəlirli ölkələrdə isə 135 faizə yaxın olaraq ölçülüb.

Məqalədə göstərildiyi kimi, bu tendensiya coğrafi olaraq da aydın şəkildə müşahidə olunur. Qərbi və Mərkəzi Afrika bölgələrində bir neçə ölkədə qeyri-rəsmi məşğulluğun nisbəti 90 faizi keçib. Cənub və Cənub-Şərqi Asiyada da qeyri-rəsmi işçilərin yüksək payı var, İndoneziya, Myanma, Hindistan və Banqladeş kimi ölkələrdə isə bu rəqəm 75-89 faiz arasında dəyişir. Əksər məlumatlar milli ev təsərrüfatı sorğularına əsaslanır, lakin ABŞ və Kanada, sorğu məlumatlarının olmaması səbəbindən, Şimali Amerika (Yüksək Gəlir) üçün modelləşdirilmiş təxminlərlə təmsil olunur. Onların orta faizi 8 faizdir ki, bu da Polşa (8.6 faiz) və Birləşmiş Krallıq (6.5 faiz) ilə bənzərdir.

BƏT-nin hesabatına görə, qeyri-rəsmi işlər kişilər üçün (60 faiz) qadınlara (55 faiz) nisbətən daha böyük bir məşğulluq mənbəyidir. Bu, əsasən Çin və Rusiya kimi böyük ölkələrin təsiri ilə bağlıdır, burada kişilər “qeyri-rəsmi işlərə daha çox məruz qalır”. Lakin 56 faiz ölkədə, xüsusilə aşağı və orta gəlirli ölkələrdə, qadınlar qeyri-rəsmi sektorda işləyənlərin daha yüksək payını təşkil edir. Həmçinin, kənd yerlərində yaşayan insanlar, şəhərlərdə yaşayan insanlara nisbətən qeyri-rəsmi işlərdə daha çox iştirak edirlər.

MONETAR.AZ