Səhmlərin və qiymətli metalların dəyərinin eyni vaxtda artması paradoksu milyarderlərin portfel strategiyalarına yanaşmalarını dəyişir. Əsrlər boyu iqtisadi "zəlzələlər" zamanı etibarlılıq standartı hesab edilən qızıl, indi ziddiyyətli davranış nümayiş etdirir.

Gözləntilərin əksinə olaraq onun qiyməti birjanın yüksəlişi ilə eyni vaxtda artır. Bu hal iqtisadçıları şübhə etməyə məcbur edir. Görəsən qızıl əsas qoruyucu statusunu itirərək adi investisiya aktivinə çevrilirmi? Qızılın qiyməti 2025-ci ilin aprelində bütün zamanların ən yüksək səviyyəsinə çatıb və yüksək olaraq qalır.

Ənənəvi investisiya müdrikliyinə görə böhranlarda səhmlər kimi riskli alətlərdən qaçmağa çalışan investorlar kütləvi şəkildə təhlükəsiz sığınacaq aktivi olan qızıla üz tutmuşlar. Lakin mövcud bazar vəziyyəti bunu sual altına qoyur. ABŞ fond birjasında böyük kapitallasmaya malik S & P500 fond indeksi rekordunu yeniləyib. Ənənəvi bir-birinə zidd olan bu iki aktivin eyni vaxtda müsbət hərəkəti qızılın qoruyucu aktiv kimi statusunu itirib-itirməməsi ilə bağlı şübhələr yaradır.

Tarixən bazar oyunçuları qızıl və səhm qiymətlərində əks hərəkətlər gözləməyə alışıblar. Qərb ekspertlərinin fikrincə, mənfi korrelyasiya hedcinq effekti yaradıb. Qızıl fond bazarının enişləri zamanı fond portfelindəki itkiləri kompensasiya edib və əksinə. Amma " təhlükəsiz" qızıl və "riski" səhmlərin birgə artım nümayiş etdirdiyi bugünkü reallıq bu qoruyucu xüsusiyyətlərin zəiflədiyini göstərir. Məlumatların təhlili qızılın keçmişdə şoklara necə reaksiya verdiyini açıq şəkildə göstərib. 1970-ci illərin neft şokunda qiyməti artdı, 1990-ci illərin .com bumu zamanı düşdü və 2009-cu il böhranından sonra qlobal iqtisadiyyatın bərpası zamanı yenidən yüksəldi. Lakin müəyyən vaxtdan sonra onun trayektoriyasi fond indekslərinin hərəkəti ilə böyük ölçüdə üst-üstə düşməyə başladı.

Qərb iqtisadçıları bunun bir neçə səbəblərini təhlil etməyə çalışırlar. Bu gün qlobal iqtisadiyyat tədricən yüksək inflyasiya və yüksək faiz dərəcələri dövründən çıxır. Dünyadakı mərkəzi banklar monetar yumşalma dövrünə daxil olaraq faiz dərəcələrini daha da aşağı salmaqlari ilə istehlak,xərclərini azaltmağa və korporativ investisiyaları stimullaşdırmaq əzmindədirlər. İqtisadi artım göstəriciləri müsbət dinamika nümayiş etdirərək korporativ gəlirləri artırırlar. Qabaqcıl iqtisadiyyatlarda süni intellektin gələcək məhsuldarlığı və artımı təmin etmək potensialına dair geniş nikbinlik var.

Geosiyasi qeyri-sabitlik qlobal iqtisadiyyatın dayanıqlığı, habelə neft və ərzaq kimi əsas malların tədarükünün sabitliyi ilə bağlı narahatlıqları artırır. Amma təkcə bu amillər mövcud anormal yüksək tələbi və rekord qiymətləri izah etmək üçün kifayət etmir. Tam mənzərəni anlamaq üçün maliyyə bazarlarının yaxın tarixinə nəzər salaq. 2000-ci illərin əvvəllərində qızıl kimi əmtəələrə tədricən klassik maliyyə aktivləri kimi baxilmaga və satılmağa başlandı. Bu prosesdə birja ticarəti fondlarının (ETF) sürətli inkişafı əsas rol oynadı. İlk qızıl ETF 2004-cu ildə istifadəyə verildi və o vaxtdan bəri, xüsusən də 2008-ci il qlobal maliyyə böhranından sonra onların sayı kəskin şəkildə artdı. Bu alətlər investorlara qızılı fiziki olaraq saxlamaqdan narahat olmayaraq asanlıqla pay almağa imkan verdi.

Qızıl səhmlər və istiqrazlar kimi əlçatan oldu. Digər əsaslı dəyişiklik ABŞ dollarının dünyanın yeganə ehtiyat valyutası statusunun tədricən aşınması oldu. Bu gün dollar mərkəzi banklar tərəfindən ehtiyatların yaradılması üçün istifadə olunur. Beynəlxalq ödənişlərin və əmtəə ticarətinin əsas vasitəsi hesab olunsa da, getdikcə daha çox ölkə bu status-kvonu şübhə altına almağa başlayır. Neft kimi əsas resursların alqı-satqısı zamanı milli valyutalarda hesablaşmalara keçmək imkanları aktiv şəkildə müzakirə olunur. Tramp administrasiyasının gözlənilməz xarici və ticarət siyasəti bu müzakirələri alovlandırır. Bu şübhələr qarşısında bir çox ölkələrin mərkəzi bankları qızıl alımını əhəmiyyətli dərəcədə artırıb. Artıq qızılı alternativ, etibarlı və heç bir ölkənin siyasətindən asılı olmayan suveren ehtiyat aktivi kimi görürlər.

MONETAR.AZ