Azərbaycanın qeyri-neft sektorunun əsas istiqamətlərindən biri olan süd istehsalı son illərdə dövlət dəstəyi və investisiyalar nəticəsində cüzi də olsa, davamlı artım dinamikası nümayiş etdirir. Əhalinin qida təhlükəsizliyinin təminatında mühüm rol oynayan bu sahə hələ də yerli tələbatı tam ödəmək və idxal asılılığını azaltmaq kimi strateji hədəflərlə üz-üzədir.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, Azərbaycanda süd istehsalı son hesabat dövründə (məsələn, 2025-ci ilin ilk 8-9 ayı) əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 0.3-1.5% civarında artım göstərib.
2024-cü ildə ümumilikdə Respublika üzrə 2 milyon 298,5 min tondan çox süd istehsal edilmişdir.
Bu artım heyvandarlıq məhsullarının ümumi istehsalında (1.1%-dən 1.5%-ə qədər artım) qeydə alınan müsbət nəticələrin bir hissəsidir.
Lakin eyni zamanda, emal olunmuş süd məhsullarının – məsələn, pendir, kəsmik, qaymaq və xama istehsalında bəzi dövrlərdə 3%-ə qədər azalma müşahidə olunur.
Süd istehsalında regionlar arasında ciddi fərqlər var. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin (KTN) məlumatına görə ən çox süd istehsalı Ağcabədi, Sabirabad və Bərdə rayonlarının payına düşür. Bu rayonlar ölkənin ümumi süd həcmində mühüm paya sahibdirlər.
Hökumət, heyvandarlığın inkişafı üçün regionlarda damazlıq heyvanlara subsidiyaların verilməsi, lizinq mexanizmlərinin tətbiqi və yem bazasının yaxşılaşdırılması istiqamətində tədbirləri davam etdirir.
Süd sektoru qarşısında duran ən ciddi problemlərdən biri daxili tələbatı ödəmək üçün idxaldan asılılıq və yerli fermerlərin emal müəssisələri ilə rəqabətinin aşağı olmasıdır.
Azərbaycan xaricdən, xüsusən də Rusiya, Belarus və Ukrayna kimi ölkələrdən böyük həcmdə süd və süd məhsulları (o cümlədən, toz süd və yarımfabrikatlar) idxal edir. Toz süd və yarımfabrikatların emalı yerli təbii südün emalından daha sərfəli olduğu üçün emalçılar tərəfindən daha çox üstünlük verilir.
Yerli fermerlər məhsullarının emal müəssisələri tərəfindən lazımi qiymətə alınmamasından və bu idxal məhsulları ilə rəqabət apara bilməməkdən gileylənirlər.
Ekspertlər sektorun yerli tədarük zəncirinin təşkili, südlük istiqamətli heyvan cinslərinin artırılması və intensiv texnologiyaların tətbiqinin zəruriliyini vurğulayırlar.
Süd sektorunun inkişafında əsas hədəf kəmiyyətdən daha çox keyfiyyət və səmərəliliyin artırılmasıdır.
Südlük istiqamətli yüksək məhsuldarlıqlı qaramal cinslərinin ölkəyə gətirilməsi və yerli fermerlərə güzəştli şərtlərlə verilməsi dövlətin əsas dəstək mexanizmlərindən biridir. Süd istehsalı və emalının klasterlər şəklində təşkil edilməsi, xərcləri azaltmaq və məhsulların rəqabət qabiliyyətini yüksəltmək baxımından vacib addım hesab olunur. Azərbaycanda süd sektorunun potensialı yüksəkdir və aparılan islahatlar ölkənin süd məhsulları ilə özünütəminetmə səviyyəsini artırmağa yönəlib.
